25 beste darkweb-links in 2024 (gebruik darkweb-sites veilig)

Leestijd: 33 minuut

Het dark web staat erom bekend dat het een plek is waar veel illegale activiteiten plaatsvinden, maar er zijn voldoende veilige darkweb-sites die je kunt bezoeken zolang je de juiste maatregelen neemt (zoals een VPN en antivirussoftware gebruiken). Het is echter niet altijd eenvoudig om vast te stellen welke .onion-links veilig zijn en welke potentieel gevaarlijk.

Na het onderzoeken van tientallen darkweb-sites hebben mijn team en ik een lijst gemaakt met de beste veilige darkweb-sites, waaronder zoekmachines, e-maildiensten, bibliotheken en nieuws- en informatiesites. Alle inbegrepen links zijn legaal, uitgetest en werken.

Om toegang te krijgen tot deze sites heb je een veilige browser nodig (zoals Tor) en ik raad ook aan dat je een VPN gebruikt. Hiermee wordt je verbinding versleuteld om je te beschermen op het dark web. Mijn beste keuze is ExpressVPN, maar we raden hieronder ook een aantal andere goede VPN’s aan. Opmerking van de redactie: Transparantie is een van onze kernwaarden bij WizCase, dus u moet weten dat we tot dezelfde eigendomsgroep behoren als ExpressVPN. Dit heeft echter geen invloed op ons beoordelingsproces, omdat we een strikt testmethodologie hanteren.

Surf op het dark web met ExpressVPN

Belangrijk: mijn team en ik keuren elk illegaal gedrag af. Het is erg belangrijk om te begrijpen dat je bij het gebruik van het dark web tegen illegale activiteiten aan kunt lopen, waaronder illegale drugsverkoop, hacken en overig crimineel gedrag. Hoewel Tor zelf legaal is in de meeste landen, is dat niet het geval voor het gebruik ervan om je bezig te houden met illegale activiteiten. Let goed op en houd je aan lokale wetten en regelgevingen.

Beknopte gids: beste darkweb-links in 2024

  1. The Hidden Wiki: de Wikipedia van het dark web, waarmee je websites kunt vinden via de uitgebreide directory.
  2. TorLinks: een tweede directory om .onion-sites te vinden als The Hidden Wiki niet werkt.
  3. DuckDuckGo: bezoek zowel darkweb- als normale HTTPS-sites via het Tor-netwerk met extra privacy.
  4. Darkweb-zoekmachines (Torch, Ahmia en Haystak): zoek makkelijk nuttige informatie op .onion-sites.
  5. ProtonMail: stuur en ontvang versleutelde e-mails anoniem.

Plus nog meer van de beste .onion-sites op het dark web: klik hier om meer te bekijken!

De 25 beste darkweb-sites (bijgewerkt in 2024)

Darkweb-sites zijn meestal niet toegankelijk met browsers zoals Chrome of Safari, dus je moet de Tor Browser downloaden (of een andere vergelijkbare browser) om naar de onderstaande links te gaan. De Tor Browser verbindt rechtstreeks met het Tor-netwerk, zodat je sites op het dark web kunt bezoeken.

Om je persoonsgegevens en online activiteiten te beschermen tijdens het surfen op het dark web, raad ik aan om met een VPN te verbinden voordat je de Tor Browser gebruikt. Een dienst zoals ExpressVPN beschermt je persoonsgegevens terwijl je Tor gebruikt, zodat deze gegevens verborgen zijn (zelfs voor het Tor-netwerk) en activiteiten niet terug te leiden zijn naar jou.

1. The Hidden Wiki: de index van het dark web

afbeelding van de startpagina van The Hidden Wiki

The Hidden Wiki is de darkweb-versie van Wikipedia: een directory die links van .onion-sites indexeert om je te helpen bij het gebruik van het Tor-netwerk. De site geeft je toegang tot sociale darkweb-netwerken, anonieme chatrooms, blogs en meer. Daarnaast zijn er veel overeenkomsten met de normale Wikipedia-site, waardoor je makkelijk kunt vinden waar je naar op zoek bent.

Platformen zoals The Hidden Wiki spelen een erg belangrijke rol bij het navigeren op het dark web. .onion-URL’s bevatten niet de beschrijvende details van normale web-URL’s, dus het is moeilijk om specifieke websites te vinden. The Hidden Wiki stroomlijnt het proces door een uitgebreide directory aan te bieden die is onderverdeeld in onderwerpen, waardoor het eenvoudig is om toegang te krijgen tot uiteenlopende sites.

Hoewel The Hidden Wiki nuttige informatie heeft over darkweb-sites die je veilig kunt bezoeken, bevat de directory ook sites met illegaal materiaal. Ik raad ten zeerste aan om sites zoals marktplaatsen of degene die illegale content aanbieden te vermijden, aangezien dit kan leiden tot juridische consequenties (zelfs met de beveiliging van het Tor-netwerk).

Aangezien dit een populaire website is, moet je onthouden dat er veel nepversies van The Hidden Wiki te vinden zijn op het dark web. Het is het beste om deze afgeleide sites niet te gebruiken, omdat ze links naar schadelijke sites kunnen bevatten die je niet wilt bezoeken.

afbeelding van TorLinks-homepage

TorLinks is vergelijkbaar met The Hidden Wiki en laat je ook .onion-sites vinden, zoals crypto- en financiële diensten, gokken en sociale media. Als The Hidden Wiki offline of niet beschikbaar is, dan is TorLinks je eerste beste alternatief. Je kunt er alternatieven vinden voor veel sites die niet meer beschikbaar zijn op het dark web.

TorLinks is echter niet zo uitgebreid als The Hidden Wiki en lastiger om te gebruiken. Daarnaast moet je oppassen op TorLinks, aangezien er meerdere dubieuze en illegale links naar .onion-sites te vinden zijn.

3. DuckDuckGo: een surfaceweb-zoekmachine die je niet volgt

afbeelding van DuckDuckGo-homepage

DuckDuckGo is een op privacy gefocuste zoekmachine waarmee je toegang kunt krijgen tot normale websites en het dark web zonder dat je wordt gevolgd of je persoonsgegevens worden opgeslagen. In tegenstelling tot andere zoekmachines op het surface web, deelt of bewaart DuckDuckGo geen informatie zoals je IP-adres en zoekgeschiedenis, waardoor dit een anonieme optie is.

Hoewel er ook andere goede zoekmachines op het Tor-netwerk te vinden zijn, is DuckDuckGo de beste keuze omdat je zowel op het surface web als het dark web kunt zoeken. Je kunt aangeven dat je naar darkweb-content zoekt of simpelweg op het normale web surfen met extra beveiliging en privacy.

4. Torch: al jarenlang een betrouwbare zoekmachine

afbeelding van Torch-homepage

De Torch-zoekmachine is een van de oudste en betrouwbaarste zoekmachines op het Tor-netwerk, met een enorme verzameling van .onion-links en meer dan 1 miljard geïndexeerde .onion-pagina’s.

Daarnaast biedt Torch aanvullende details over je zoekresultaten ter referentie, zoals de paginagrootte, terwijl ervoor wordt gezorgd dat je activiteiten niet worden bijgehouden.

Je moet oppassen als je op een Torch-link klikt, aangezien je mogelijk op een illegale of dubieuze site terecht kunt komen. Houd er ook rekening mee dat Torch geen censuur of filters op de zoekresultaten heeft, dus mogelijk krijg je content voor volwassenen, advertenties voor gokken of overig schadelijk materiaal te zien.

5. Ahmia: gefilterde resultaten voor veiligere .onion-zoekresultaten

afbeelding van Ahmia-homepage
Ahmia is nog een zoekmachine die je zowel op het normale web als het dark web kunt gebruiken. Het grootste verschil is dat Ahmia er alles aan doet om alle vormen van misbruik te vermijden in de zoekresultaten en de site moedigt gebruikers aan om schadelijke of illegale content te melden, zodat die kan worden verwijderd.

Er zijn echter nog steeds voldoende links die je doorsturen naar discutabele content (zoals hackingsites of darkweb-marktplaatsen), dus pas zeker op tijdens het browsen.

6. Haystak: gebruiksvriendelijke zoekmachine met betaalde optie

afbeelding van Haystak-homepage
Met een index van meer dan 1,5 miljard pagina’s en meer dan 260.000 .onion-sites, is Haystak een goede optie voor nauwkeurige zoekresultaten. Daarnaast filtert Haystak gevaarlijke content en worden je activiteiten niet bijgehouden zodat je veiliger kunt browsen.

Haystak biedt een betaald abonnement als je wilt surfen zonder advertenties. Premiumfuncties bestaan ook uit de mogelijkheid om historische .onion-sites te zoeken die niet meer beschikbaar zijn, gebruik van de Haystak-engine voor machinaal leren en de mogelijkheid om te zoeken met normale uitdrukkingen (geavanceerd zoeken waarmee wordt gekeken naar patronen in plaats van termen of zinnen).

7. ProtonMail: anonieme en zeer veilige e-maildienst

afbeelding van de ProtonMail-homepage
Met ProtonMail kun je versleutelde e-mails versturen en ontvangen zonder dat deze worden onderschept. Dit is een van de meest aanbevolen en vertrouwde anonieme e-mailproviders, met meer dan 70 miljoen actieve gebruikers in meer dan 150 landen.

Je kunt ProtonMail gebruiken op het dark web en surface web en het mooiste is dat geen logbestanden worden bijgehouden. Je hoeft niet eens identificeerbare informatie op te geven tijdens het creëren van een account. Proton zelf biedt uiteenlopende beveiligings- en privacytools, waaronder Proton VPN, versleutelde cloudopslag, een wachtwoordmanager en een agenda.

8. RiseUp: een veilig communicatieplatform alleen op uitnodiging

afbeelding van RiseUp-homepage
RiseUp werd ontwikkeld in 1999 voor personen die werken aan sociale verandering en biedt een veilig mail- en chatplatform dat wordt beschermd tegen inmenging door de overheid en cyberaanvallen door de communicatie niet te bewaren.

Je hebt helaas een uitnodigingscode nodig om een RiseUp-account aan te maken, dus je moet iemand kennen die dit platform al gebruikt. Je kunt echter nog steeds naar het beveiligingsgedeelte gaan voor tips over hoe je je online privacy en beveiliging in je dagelijkse leven kunt verbeteren.

9. Darknetlive: nieuwssite gericht op darkweb-content

afbeelding van Darknetlive-homepage
Darknetlive is een nieuwssite die zich voornamelijk richt op content van het darknet, waaronder arrestaties en straffen met betrekking tot darkweb-activiteiten. Je kunt er ook actieve .onion-links naar veel sites vinden, waaronder forums, cryptodiensten, zoekmachines en hostingproviders.

Deze .onion-site biedt ook links naar darknet-markten en winkels van verkopers. Ik raad aan om deze links te vermijden, aangezien je op sites met illegale of schadelijke content terecht kunt komen.

10. ProPublica: nieuwsbedrijf met Pulitzer-prijs

afbeelding van de startpagina van ProPublica
ProPublica is een nieuwsorganisatie die al vijf keer een Pulitzer-prijs heeft gewonnen en gebruikt onderzoeksjournalistiek om corruptie en verraad van openbaar vertrouwen op de hoogste regeringsniveaus aan het licht te brengen.

Hoewel je de site via het surface web kunt bezoeken, heeft ProPublica ook een Tor-website. Hiermee kun je anoniem blijven terwijl je de site bezoekt. Dit kan nuttig zijn als je je privacy belangrijk vindt en onbevooroordeelde berichtgeving over nieuwsberichten wilt waar je op je locatie geen toegang tot hebt.

Andere nieuwsorganisaties met .onion-mirrorlinks zijn:

11. SecureDrop: een veilige manier om gevoelige informatie met de media te delen

afbeelding van SecureDrop-startpagina
SecureDrop is een opensourcesysteem voor klokkenluiders dat mediabedrijven gebruiken om veilig documenten te accepteren van anonieme bronnen.

Meer dan 50 nieuwsorganisaties wereldwijd gebruiken SecureDrop, waaronder The New York Times, The Washington Post, The Intercept, The Globe and Mail en ProPublica. Voordelen van SecureDrop zijn:

  • Geen inmenging door derden
  • Versleuteling
  • Gebruik van beste werkwijzen om je te beschermen tegen hackers

12. Dread: de Reddit van het dark web

afbeelding van Dread-homepage
Dread is de Tor-tegenhanger van Reddit. Dread werd in 2018 gecreëerd toen Reddit meer dan 200.000 gebruikers schorste op een Infinity War-sub (de grootste grootschalige schorsing van de site) en is bedoeld om censuur en strikte moderatie te omzeilen.

De anonimiteit van de gebruikers en het gebrek aan moderatie maakt het moeilijk om de site te reguleren. Trollen, verspreiding van desinformatie en beledigende opmerkingen komen bijvoorbeeld erg veel voor op Dread, terwijl ze meestal snel worden verwijderd op forums op het surface web. Je zult ook veel onderwerpen vinden die potentieel illegaal zijn.

Je kunt nuttige informatie en hulp vinden over veel onderwerpen, maar ik raad aan om goed op te passen door het gebrek aan moderatie.

13. Invidious: een alternatief voor YouTube zonder advertenties en trackers

afbeelding van de Invidious-homepage
Invidious is een open source front-end-alternatief voor YouTube. Dit betekent dat je toegang kunt krijgen tot je favoriete YouTube-kanalen en -video’s zonder dat Google je volgt. Daarnaast zal je nooit worden gevraagd om in te loggen of een account aan te maken om te kijken en er zijn helemaal geen advertenties.

Je hoeft geen YouTube-account aan te maken als je wilt abonneren op kanalen of afspeellijsten aan wilt maken. Je kunt in plaats daarvan een anoniem Invidious-account aanmaken om content en makers te volgen.

14. ZLibrary: krijg gratis toegang tot meer dan 22 miljoen boeken

afbeelding van de ZLibrary-homepage
ZLibrary heeft meer dan 22 miljoen boeken en academische publicaties die gratis beschikbaar zijn, waarbij je veel zeldzame en moeilijk te werken op de virtuele planken kunt vinden. Je moet een account aanmaken om toegang te krijgen tot de bibliotheek, maar dit neemt slechts een paar minuten in beslag (en je kunt dit met een anoniem e-mailadres doen).

Sommige literatuur heeft auteursrechten en het is daarom in strijd met de wet om deze zonder toestemming te openen. Daarom zullen we het gebruik van ZLibrary nooit aanmoedigen of goedkeuren.

Je kunt boeken vinden die beschikbaar zijn in het openbare domein en geen auteursrechten meer hebben, maar de betekenis van een publiek domein hangt af van het land waar je woont. Controleer dus je lokale wetten voordat je iets downloadt.

15. Comic Book Library: de beste darkweb-site voor liefhebbers van stripboeken

afbeelding van de startpagina van de Comic Book Library
The Comic Book Library is een van de beste .onion-sites voor liefhebbers van stripboeken en geeft je rechtstreeks toegang tot downloadbare stripboeken die uiteenlopen van nichetitels tot meer populaire. Net als bij ZLibrary wordt content met auteursrechten aangeboden, dus pas op dat je geen wetten overtreedt.

16. De CIA: veilige communicatie voor klokkenluiders

afbeelding van de CIA-homepage
De CIA (Central Intelligence Agency) heeft hun eigen .onion-site gemaakt om hun online communicatie met het publiek uit te breiden. De site is gericht op personen die anoniem informatie willen delen met de CIA, maar zich zorgen maken dat ze worden gevolgd. Er wordt ook dezelfde informatie geboden als op de surface website, zoals contactgegevens van de CIA en vacatures.

17. Wasabi Wallet: koop en verkoop Bitcoin anoniem

afbeelding van de Wasabi Wallet-homepage
Met Wasabi Wallet kun je anoniem cryptovaluta kopen, verkopen en beheren. De site combineert unieke functies en protocollen om je bescherming te maximaliseren en de anonimiteit van je Bitcoin-transacties te waarborgen, waaronder:

  • CoinJoin: een proces waarmee gebruikers hun Bitcoin-transacties kunnen anonimiseren door munten te combineren met andere online vreemdelingen. Hiermee kun je jouw transactie verbergen, waardoor deze bijna niet kan worden teruggeleid naar jou.
  • Neutrino-protocol: wordt gebruikt om je betalingen te verifiëren en je beveiliging te maximaliseren door een blok met transacties te comprimeren voordat deze naar een client wordt gestuurd. Op deze manier hoeft niet vertrouwd te worden op servers om gegevens van de gebruikers te beschermen en wordt het in plaats daarvan een taak van de client.

Wasabi Wallet kan gratis worden gebruikt en is open source, waardoor iedereen de code makkelijk kan controleren en verifiëren. Daarnaast is de site ‘niet-custodial’, wat betekent dat alleen jij toegang hebt tot je anonieme encryptiesleutels.

18. Keybase: veilig berichten sturen en bestanden delen

afbeelding van Keybase-homepage
Keybase is een gebruiksvriendelijke communicatietool waarmee je berichten en bestanden kunt delen met vrienden, familie en collega’s. De site heeft een vergelijkbare interface als populaire berichtenapps. Als je ooit WhatsApp hebt gebruikt, zul je geen problemen moeten ondervinden met het gebruik van Keybase.

Alle berichten en bestanden worden veilig versleuteld, zodat alleen jij en je ontvangers ze kunnen bekijken. Je kunt foto’s, gevoelige documenten, video’s en meer opslaan met end-to-end-versleuteling. Als je daarnaast een geheim of gevoelig bericht wilt sturen, kun je een timer instellen om het bericht permanent te verwijderen.

19. ZeroBin: knip-en-plak-tool voor versleutelde berichten

afbeelding van ZeroBin-homepage
ZeroBin is een geweldige manier om versleutelde berichten naar andere personen op het Tor-netwerk te sturen. Je kunt info kopiëren en plakken, een privébericht schrijven of links sturen met een unieke URL die je kunt delen met de bedoelde ontvangers.

Na het creëren van je bericht kun je instellingen configureren om de privacy te waarborgen, zoals vervaldata voor links, een ‘verbranden na lezen’-optie en wachtwoordbescherming. Met deze instellingen kun je ervoor zorgen dat de informatie zonder een spoor verdwijnt.

Alle berichten worden beveiligd met een 256-bit AES-versleuteling en dit is een zero-knowledge-platform. Dit betekent dat ZeroBin niet kan zien wat je hebt geschreven of verstuurd. De site creëert alleen maar een deelbare link die na een bepaalde periode verloopt.

20. Dark.fail: controleer de uptime voor populaire .onion-sites

afbeelding van Dark.fail startpagina
Dark.fail controleert ongeveer 50 van de populairste .onion-sites en kan in één oogopslag aangeven of een site actief of offline is. Hoewel niet een enorme selectie wordt gecontroleerd, kun je de meeste van de beste .onion-websites vinden (waaronder de meeste sites in deze lijst). Dit is een handige manier om te controleren of een site niet beschikbaar is of alleen maar verbindingsproblemen heeft (darkweb-sites staan erom bekend dat ze plotseling offline gaan).

Dark.fail controleert echter alleen uptime en niet de beveiliging of veiligheid. Het is belangrijk om je gezond verstand te gebruiken als je verbindt met darkweb-sites en beveiligingssoftware te gebruiken (zoals een VPN en virusscanner) om je gegevens en apparaten te beschermen.

21. Facebook: een .onion-site voor op privacy gerichte gebruikers

afbeelding van Facebook-startpagina
Het lijkt misschien averechts om Facebook te openen via het Tor-netwerk, maar de .onion-site van Facebook is ideaal als je je in een land bevindt dat de site meestal blokkeert. Als je wilt communiceren met je contacten of op zoek bent naar berichten die meestal sterk worden gecensureerd door je netwerk, dan is dit een goede optie.

Het gebruik van de darkweb-site van Facebook is echter niet zonder gevaar en kan je blootstellen aan kwaadwillende partijen of illegale content. Pas op wat je bekijkt en met wie je communiceert om jezelf te beschermen.

22. Archive.today: vergelijk darkweb-sites na verloop van tijd

afbeelding van de startpagina van Archive.today
Archive.today is als een tijdcapsule en laat je een versie van een webpagina opslaan die misschien verdwijnt (zoals een vacature of een vermelding van vastgoed). Je kunt de site ook gebruiken om foto’s van internetpagina’s te bekijken die niet meer live zijn door de URL op te zoeken, wat vergelijkbaar is met Wayback Machine van het surface web. Deze foto kan niet worden aangepast en wordt opgeslagen zonder actieve elementen, dus je kunt deze downloaden en opslaan zonder risico op malware of pop-upadvertenties.

23. Impreza Hosting: darkweb-hostingdienst

afbeelding van de startpagina van Impreza Hosting
Zelfs sites op het dark web moeten worden gehost en Impreza Hosting is een van de beste diensten om je darkweb-site online te krijgen en te houden. Je hoeft geen persoonsgegevens te overhandigen om de dienst te gebruiken en je kunt betalen met cryptovaluta voor anonimiteit.

Hoewel je technische kennis nodig hebt om een website bij dit bedrijf te configureren, kun je alles doen op Impreza Hosting wat diensten als GoDaddy aanbieden op het surface web, zoals servers huren om je site online te brengen, je domeinnaam registreren, e-maildiensten hosten en meer.

24. Onion.name – ontvang een gepersonaliseerde .onion-URL voor je site

afbeelding van de startpagina van Onion.name
Een .onion-domeinnaam bestaat vaak uit een wirwar van willekeurige letters, nummers en symbolen. .Onion.name biedt echter gepersonaliseerde .onion-domeinen die je darkweb-site identificeren en begrijpelijk zijn voor de bezoekers van je website.

Je doet een betaling met mBTC (millibitcoin) en kiest je eigen domeinnaam met de woorden, letters of zinnen die je wilt.

25. Tor Metrics: een archief van historische gegevens met interessante statistieken

afbeelding van de startpagina van Tor Metrics
Tor Metrics verzamelt anonieme gegevens van het openbare Tor-netwerk. Je kunt gegevens zien zoals Tor-netwerkprestaties (zoals uptime en downloadsnelheden), beschikbare bandbreedte en capaciteit en hoeveel relays en bridges gebruikt kunnen worden.

Hoewel dit niet interessant is voor iedereen, is Tor Metrics een belangrijke informatiebron voor journalisten, Tor-advocaten, netwerkgebruikers en iedereen die het Tor-netwerk beter wil begrijpen.

De verzamelde gegevens van Tor Metrics zijn vereist voor het begrijpen, controleren en verbeteren van het Tor-netwerk. Zonder deze informatie is het moeilijk om de geboden beveiliging en anonimiteit te verbeteren en kan het moeilijker worden om cyberaanvallen op het netwerk te detecteren.

Om de anonimiteit te allen tijde te behouden, gebruikt Tor Metrics alleen openbare en niet-gevoelige gegevens. Alle gegevens worden grondig beoordeeld en gecontroleerd alvorens ze te publiceren, zodat geen gevoelige gegevens worden blootgesteld. Het is erg belangrijk dat metriek de beveiliging en privacy van het Tor-netwerk niet in gevaar brengt.

Wat is het dark web? Beschermd blijven met .onion-sites

Het dark web is een opzettelijk verborgen netwerk met sites die alleen toegankelijk zijn via het Tor-netwerk (ook wel The Onion Router). Deze sites hebben versleutelde toegangspunten en paden die ontworpen zijn voor anonieme communicatie. Gebruikers hoeven geen persoonsgegevens te onthullen (zoals hun locatie) om de sites te gebruiken.

Het is belangrijk om voorzichtig te zijn wanneer je het dark web gebruikt, omdat het mogelijk gevaarlijk kan zijn:

  • Overal illegale content. Gezien de anonimiteit kun je veel illegale content vinden (zoals marktplaatsen voor drugs, hackers, illegale pornografie en zwarte markten) en je kunt in de problemen komen als je deze content opent.
  • Malware en oplichtingen komen veel voor. Malware is vaak sterk aanwezig op het dark web en gevaarlijk voor je apparaat als je deze per ongeluk downloadt van een dubieuze site. Daarnaast komen oplichtingen heel vaak voor, zoals neppe zeldzame items en beleggingsmogelijkheden. Ik raad aan om transacties te vermijden die ‘te mooi zijn om waar te zijn’.
  • De overheid controleert mogelijk je verbindingen. Het gebruik van Tor kan toezicht activeren, aangezien het Tor-netwerk en het dark web bekend staan om illegale activiteiten.

Dark web vs Deep web

Het internet dat we elke dag gebruiken wordt het surface web genoemd en kan direct worden gebruikt door het algemene publiek via webbrowsers zoals Chrome of Firefox. Het dark web en het deep web zijn niet op dezelfde manier toegankelijk:

  • Het deep web is een niet toegankelijk deel van het World Wide Web en vereist wachtwoorden en specifieke IP-adressen om toegang te krijgen tot sites die niet worden geïndexeerd door zoekmachines. Dit bevat voornamelijk privégegevens, zoals berichten, medische dossiers en financiële gegevens.
  • Het dark web is een subonderdeel van het deep web dat opzettelijk is verborgen en vereist een specifieke browser (zoals Tor) om anoniem toegang te krijgen tot niet-geïndexeerde sites.

Beste tips: beschermd blijven op .onion-sites

Dit zijn een aantal tips om een uitstekende beveiliging te behouden terwijl je Tor gebruikt om het dark web te bezoeken:

  • Gebruik geen persoonsgegevens: als je een account aan moet maken voor een site, gebruik dan een veilig e-mailadres (zoals met ProtonMail) voor gebruik op het dark web. Gebruik nooit je normale e-mailadres of andere gegevens die terug te leiden zijn naar jou.
  • Klik niet op verdachte links: links naar sites met illegale content of marktplaatsen moet je vermijden, aangezien er voldoende sites vol met malware en oplichtingen te vinden zijn op het dark web.
  • Vermijd downloads van niet-geverifieerde bronnen: hoewel een download van een gerenommeerde site (zoals ZLibrary) mogelijk veilig is, gebruiken oplichters en hackers downloads om je apparaten te besmetten met malware.
  • Gebruik cryptovaluta voor alle transacties: als je iets moet kopen (wat ik afraad, aangezien veel items op het dark web illegaal zijn), gebruik dan cryptovaluta in plaats van je bankkaart om te voorkomen dat je gevoelige persoonsgegevens onthult. Ik raad aan om Bitcoin te gebruiken.
  • Communiceer zo min mogelijk met onbekende gebruikers: mogelijk krijg je te maken met personen die niet de beste bedoelingen hebben (zoals in online chatrooms). Het is ook een goed idee om je webcam te bedekken en je microfoon uit te schakelen om gluurders te vermijden.
  • Gebruik gerenommeerde antivirussoftware: dit helpt om te voorkomen dat je per ongeluk naar dubieuze sites gaat en dat schadelijke downloads op je apparaat terechtkomen.
  • Download een VPN: verbinden met een VPN voordat je de Tor Browser gebruikt biedt een extra beschermings- en privacylaag om je .onion-verbindingen te beveiligen. Sommige VPN’s hebben ingebouwde antimalware-functies voor extra beveiliging.

De beste VPN’s om veilig toegang te krijgen tot het dark web

Sommige VPN’s bieden speciale servers waarmee je via je normale browser verbinding kunt maken met darkweb-sites, aangezien je de Tor Browser niet hoeft te gebruiken.

We raden een aantal VPN’s met onion-servers aan, maar het was best lastig om ze goed werkend te krijgen. Browsers en apps moesten handmatig worden geconfigureerd en de servers werken simpelweg niet met Windows. Ze werken goed in bepaalde scenario’s (wanneer je een Android-apparaat gebruikt bijvoorbeeld), maar pas op dat het proces niet altijd simpelweg ‘klikken en verbinden’ is.

Uiteindelijk raad ik aan om een normale VPN-server en de Tor Browser te gebruiken voor eenvoudige, consistente en veilige verbindingen. Ik raad ten zeerste aan om een VPN te combineren met toonaangevende antivirussoftware voor de beste bescherming terwijl je op het dark web surft.

1. ExpressVPN: robuuste gegevensbescherming tijdens gebruik van het Tor-netwerk

  • 3000 + servers in 105 locaties (waaronder Nederland) die compatibel zijn met Tor-browsers.
  • Consistent hoge verbindingssnelheden voor soepel browsen.
  • Ondersteunt maximaal 8 gelijktijdige apparaatverbindingen en biedt systeemeigen apps in het Nederlands.
  • 24/7 klantenondersteuning via live chat, e-mail en een online hulpsite.
  • Geld-terug-garantie van 30 dagen.

De uitstekende beveiligings- en privacyfuncties van ExpressVPN maken dit de beste VPN voor het dark web. Alle ExpressVPN-servers worden beschermd door geavanceerde beveiligings- en privacyfuncties voor veilig surfen op .-onion-sites, waaronder:

  • Versleuteling volgens militaire normen: 256-bit AES-versleuteling beschermt alle surfgegevens en Tor-activiteiten.
  • Datalekbescherming: voor incidentele DNS- en IP-lekken die je informatie bloot kunnen stellen op het Tor-netwerk.
  • Network Lock: kill switch-functie die alle toegang tot het internet en het Tor-netwerk verbreekt als de VPN-verbinding wordt onderbroken, waardoor privacy behouden blijft.
  • Serverobfuscatie: wijzigt de manier waarop VPN-verkeer eruitziet, waardoor het wordt verhuld als normaal HTTP-verkeer voor extra anonimiteit.
  • TrustedServer-technologie: op RAM gebaseerde servers kunnen geen gegevens bijhouden, wat ervoor zorgt dat je Tor-activiteiten nooit opgeslagen worden of terug te leiden zijn naar jou.

Ik was onder de indruk van de hoge snelheden van ExpressVPN. Tijdens tests met een nabijgelegen server en het Lightway-protocol was ik verrast om te ontdekken dat ExpressVPN mijn Tor-verbindingssnelheden zelfs verbeterde. Darkweb-pagina’s laden sneller en DuckDuckGo-resultaten worden binnen slechts 3 seconden gegenereerd (andere VPN’s hadden 6-10 seconden nodig).

afbeelding van Tor-browsersnelheidstests, met ExpressVPN verbonden en losgekoppeld.

ExpressVPN kan snelheden betrouwbaar hoog houden op .onion-sites

Dit resultaat is echter niet normaal, aangezien VPN’s over het algemeen voor langzamere verbindingen zorgen, dus mogelijk zul je deze snelheidsverhoging niet zien. ExpressVPN is echter geweldig in het minimaliseren van snelheidsverlies door versleuteling, dus je zult normaal gesproken geen grote vertragingen ervaren terwijl je verbonden bent.

ExpressVPN heeft helaas een aantal uitstekende functies die niet met het Tor-netwerk werken. De Advanced Protection bevat blokkeringen voor malware, advertenties en volwassen content, maar deze zijn niet compatibel met Tor. Ze werken alleen met content op het surface web en niet bij .onion-sites. Dit is jammer, aangezien deze tools erg handig zouden zijn op potentieel gevaarlijke darkweb-sites.

De prijzen voor ExpressVPN beginnen vanaf $4.99 per maand (abonnement van 2 jaar + 6 maanden gratis). Alle abonnementen hebben een geld-terug-garantie van 30 dagen, zodat je ExpressVPN kunt uitproberen om te zien of de dienst bij je past. Als je van gedachten verandert, kun je een volledige terugbetaling krijgen. Ik testte dit proces uit en het nam slechts drie minuten in beslag om een terugbetaling te regelen via de live chat. Ik had mijn geld vijf dagen later weer terug.

Opmerking van de redactie: Transparantie is een van onze kernwaarden bij WizCase, dus u moet weten dat we tot dezelfde eigendomsgroep behoren als ExpressVPN. Dit heeft echter geen invloed op ons beoordelingsproces, omdat we een strikt testmethodologie hanteren.

ExpressVPN werkt met Tor op: Windows, macOS, Linux, Android en iOS.

Ontvang deals voor Black Friday van ExpressVPN! Je kunt een abonnement afsluiten bij ExpressVPN vanaf slechts $4.99 per maand + krijg 6 maanden gratis met het 2-jarige abonnement (bespaar tot 61%)! Dit is een aanbieding voor beperkte tijd, dus zorg ervoor dat je er nu van profiteert voordat het te laat is. Bekijk hier meer informatie over deze aanbieding.

2. NordVPN: unieke beveiligingsfuncties ontworpen voor browsen op .onion-sites

  • 6.300 + servers in 110 locaties (waaronder degene in Nederland), plus Onion Over VPN-verbindingen.
  • Bevat premiumfuncties zoals Threat Protection en Dark Web Monitor.
  • Verbind 10 apparaten tegelijkertijd.
  • 24/7 live chat, emailtickets en ondersteuningssite.
  • Geld-terug-garantie van 30 dagen.

De premiumfuncties van NordVPN beschermen je gegevens en apparaten terwijl je bent verbonden met het Tor-netwerk. Hoewel je ze eerst in moet schakelen voordat je op darkweb-sites gaat surfen, is dit niet moeilijk om te doen. De functies bestaan uit:

  • Threat Protection: realtime bescherming blokkeert advertenties, trackers en schadelijke downloads terwijl je het Tor-netwerk gebruikt.
  • Kill switch: aanpasbaar om toegang tot het hele internet of een specifieke app te verbreken (zoals de Tor Browser), zodat datalekken worden voorkomen als de VPN wordt onderbroken.
  • Dark Web Monitor: dit is een unieke functie van NordVPN en controleert het dark web op persoonsgegevens die je opgeeft (zoals een e-mailadres). Je ontvangt een waarschuwing als je informatie blootgesteld is.

afbeelding van NordVPN's Dark Web Monitor-functie in de Windows-app.

NordVPN controleert continu op lekken, zelfs als je de VPN niet gebruikt

Vergeleken met ExpressVPN waren de verbindingssnelheden van NordVPN merkbaar langzamer tijdens tests. Het duurde ongeveer 10 seconden voordat .onion-sites waren geladen en een snelheidstest liet een downloadsnelheid van slechts 10 Mbps zien. Langzame snelheden zijn echter normaal voor browsen via Tor en na het laden van de site kon ik deze gebruiken zonder vertragingen.

De Onion Over VPN-servers van NordVPN werkten helaas niet goed tijdens het testen. Deze servers werkten alleen goed op Android en op Windows-, Mac- en iOS-apparaten ervoer ik alleen maar mislukte verbindingen. Hoewel je misschien meer geluk hebt met deze servers, raad ik aan om te ze vermijden en gewoon te verbinden met een normale server alvorens Tor te laden.

Je kunt NordVPN uitproberen met .onion-sites vanaf slechts €2.99 per maand (abonnement van 2 jaar + 3 maanden gratis). Alle abonnementen hebben een geld-terug-garantie van 30 dagen. Als je van gedachten verandert, kun je een terugbetaling krijgen. Ik had mijn geld binnen een week weer terug nadat ik een terugbetaling had geregeld via de 24/7 live chat.

NordVPN werkt met Tor op: Windows, macOS, Linux, Android en iOS.

3. Proton VPN: sterke focus op privacy tijdens gebruik van het Tor-netwerk

  • 4690 + servers in 71 locaties (waaronder degene in Nederland), plus speciale Tor over VPN-servers.
  • Robuuste privacyfuncties bestaan uit NetShield en Secure Core.
  • Ondersteunt 10 apparaatverbindingen en biedt systeemeigen apps in het Nederlands.
  • 24/7 klantenondersteuning via live chat en online hulpsite.
  • Geld-terug-garantie van 30 dagen.

Proton VPN staat bekend om hun toewijding voor digitale privacy. Het is mogelijk om volledig anoniem aan te melden voor een Proton VPN-account, zodat helemaal geen gegevens terug te leiden zijn naar jou. Daarnaast heeft Proton VPN meerdere functies die je privacy verbeteren en die je makkelijk kunt inschakelen via de hoofdinterface van de app:

  • Secure Core: leidt je verkeer om door particuliere servers om je fysieke beveiliging en de privacy van je gegevens te verbeteren als je je in een privacy-onvriendelijke jurisdictie bevindt (zoals de VS).
  • Kill switch: schakelt het internet uit als de VPN-verbinding wordt onderbroken.
  • Lekbescherming: voorkomt dat DNS-, IPv6- en IPv4-gegevens worden gelekt en je privégegevens onthullen.

afbeelding van Proton VPN's Windows-app, met enkele privacyfuncties op de hoofdinterface.

De privacyverbeteringen van Proton VPN kun je op de hoofdinterface van de app vinden

Hoewel dit niet een erg snelle optie is, behield Proton VPN een redelijke verbinding tijdens tests. Mijn snelheden daalden naar ongeveer 8 Mbps, wat betekende dat ik 8-10 seconden moest wachten voordat .onion-sites volledig geladen waren terwijl ik Tor gebruikte.

Net als bij NordVPN werkten de Tor over VPN-servers van Proton VPN slechts op een aantal besturingssystemen. Tijdens tests werkten de servers op Android en Mac, maar niet op iOS of Windows. Daarnaast vereist Proton VPN afhankelijk van je apparaat of browser ook specifieke configuraties. Het is veel eenvoudiger om een normale server en de Tor Browser te gebruiken.

Proton VPN is een betaalbare optie voor zowel de korte termijn als de lange termijn. Dit is een van de goedkoopste maandelijkse VPN’s, terwijl langetermijnabonnementen beschikbaar zijn vanaf slechts €2.99 per maand. Als je besluit dat de dienst niet bij je behoeften past, dan kun je binnen 30 dagen na je aankoop een pro rata terugbetaling krijgen voor de niet gebruikte tijd van de VPN.

Proton VPN werkt met Tor op: Windows, macOS, Linux, Android en iOS.

Veilig toegang krijgen tot het dark web: 6 eenvoudige stappen

  1. Download een VPN op je apparaat. Voor de beste beveiliging en snelle verbindingen raad ik je aan om ExpressVPN uit te proberen voor toegang tot het dark web.
    afbeelding van ExpressVPN's startpagina, met de knop 'Get ExpressVPN'.
  2. Download de Tor Browser. Zorg dat je de Tor Browser downloadt via de officiële site.
    afbeelding van Tor Project-startpagina.
  3. Zorg dat je apparaat wordt beschermd. Controleer dat je virusscanner geactiveerd is en dat de kill switch en lekbescherming van je VPN zijn ingeschakeld.
    afbeelding van ExpressVPN's Windows-app, met ingeschakelde opties voor netwerkvergrendeling.
  4. Verbind met een VPN-server. Kies indien mogelijk voor een geoptimaliseerde server die ontworpen is voor gebruik met het Tor-netwerk.
    afbeeldingen van ExpressVPN's Windows-app, met het verschil tussen de app wanneer losgekoppeld en verbonden.
  5. Open de Tor Browser en verbind met het netwerk. Heb geduld, want het Tor-netwerk is langzaam en dit kan even duren.
    afbeelding van Tor Browser voordat verbinding wordt gemaakt met Tor-netwerk, met ExpressVPN verbonden met een server in het Verenigd Koninkrijk in Londen.
  6. Na het verbinden ben je klaar om te browsen. Vergeet niet om verbonden te blijven met je VPN totdat je je sessie op het dark web hebt voltooid.
    afbeelding van Tor Browser verbonden met Tor-netwerk, met ExpressVPN verbonden met een server in het Verenigd Koninkrijk in Londen.

Toegang krijgen tot darkweb-links op Android en iOS

De Tor Browser is compatibel met Android-apparaten, dus je kunt de software rechtstreeks downloaden op je smartphone of tablet. Voor iOS-apparaten is er een andere app die de Onion Browser heet om te verbinden met het Tor-netwerk.

  1. Download een VPN op je Android- of iOS-apparaat. De aanbevolen VPN’s in dit artikel hebben allemaal systeemeigen apps voor een snelle installatie.
  2. Download een browser die compatibel is met Tor. Je kunt de Tor Browser in de Google Play Store vinden, terwijl de Onion Browser beschikbaar is in de Apple App Store.
  3. Verbind met een VPN-server. Een lokale server biedt de beste snelheden, zodat vertragingen door een verbinding met het Tor-netwerk worden verminderd.
  4. Open je browser en verbind met het Tor-netwerk. Je kunt nu anoniem browsen op .onion-links.

Opmerking van de redactie: Transparantie is een van onze kernwaarden bij WizCase, dus u moet weten dat we tot dezelfde eigendomsgroep behoren als ExpressVPN. Dit heeft echter geen invloed op ons beoordelingsproces, omdat we een strikt testmethodologie hanteren.

Veelgestelde vragen: de beste darkweb-sites

Is het illegaal om darkweb-sites te bezoeken?

Dit hangt af van een aantal dingen. In de meeste landen is het legaal om toegang te krijgen tot het dark web zolang je het niet gebruikt voor criminele doeleinden. Je kunt alle veilige en legitieme .onion-sites die hierboven worden genoemd legaal gebruiken.

Het is echter normaal dat je illegale content, producten en diensten, materiaal met auteursrechten en malware op het dark web vindt. Klik niet op links die je niet herkent en het is een goed idee om een betrouwbare virusscanner en VPN-software te downloaden voordat je verbinding maakt.

Mijn team en ik keuren alle illegale activiteiten af. Je moet de regels en regelgevingen in je land controleren, zodat je geen wetten overtreedt.

Zijn .onion-sites gevaarlijk (echt)?

.onion-sites zijn niet gevaarlijk als je gerenommeerde links gebruikt naar sites die je kent. Als voorzorg is het altijd een goed idee om jezelf te beschermen met een VPN en antivirussoftware voordat je het dark web gebruikt. Dit beveiligt je identificeerbare gegevens en voorkomt dat men toezicht op je gaat houden omdat je het dark web gebruikt.

Je kunt jezelf ook beschermen op .onion-sites door je gezond verstand te gebruiken. Klik niet op verdachte of onbekende links, zoek niet op darkweb-marktplaatsen en deel je persoonsgegevens niet.

Wat is de beste manier om .onion-sites te zoeken?

De beste manier om onion-links te vinden is via veilige darkweb-directories zoals The Hidden Wiki en TorLinks. Je kunt ook darkweb-zoekmachines zoals Torch gebruiken om .onion-sites op te zoeken, maar dit zorgt niet altijd voor relevante resultaten.

.onion-sites kunnen plotseling offline gaan, dus darkweb-directories hebben vaak dode URL’s en links. Kijk er dus niet van op als een link niet werkt. Er zijn vaak werkende (mirror)-links voor populaire sites, maar hackers kunnen neplinks maken die ontworpen zijn om je apparaat te besmetten met malware. Het is lastig om .onion-sites te verifiëren, dus gebruik je gezond verstand en onderzoek alternatieve URL’s grondig.

Wat zijn .onion-sites?

Een .onion-site is een site die je op het dark web vindt en een URL heeft die eindigt op ‘.onion’. Je kunt alleen verbinden met .onion-sites met gespecialiseerde software, zoals de Tor Browser. Ze worden niet geïndexeerd door normale zoekmachines (zoals Google) en je kunt je normale browser niet gebruiken om ze te bekijken.

Hoewel .onion-sites bekend staan om het hosten van illegale content, zijn veel sites ook veilig om te gebruiken. Ze zijn ideaal om informatie veilig en anoniem te openen en versturen. Veel journalisten, klokkenluiders, nieuwsorganisaties en activisten gebruiken het dark web voor deze doeleinden.

Wat zijn de beste browsers om toegang te krijgen tot het dark web?

De beste browser voor toegang tot het dark web is de Tor Browser. Er zijn echter nog vier browsers die je veilig kunt gebruiken voor toegang tot het dark web:

  • Invisible Internet Project (I2P): een gedecentraliseerde anonimiseringsnetwerklaag die wordt uitgevoerd door een netwerk met vrijwilligers met meer dan 55.000 computers die wereldwijd zijn verspreid.
  • Subgraph OS: een computer- en communicatieplatform voor Linux dat ontworpen is om bestand te zijn tegen netwerkexploits en malware-aanvallen.
  • Tails: The Amnesic Incognito Live System is een op beveiliging gerichte distributie om te beschermen tegen toezicht en censuur en om anonimiteit te behouden.
  • Waterfox: een opensourcebrowser zoals Firefox die gemaakt is om te voorkomen dat trackers je volgen op het internet en gegevens over je internetactiviteiten verzamelen.

Kan ik het dark web gebruiken zonder een VPN?

Dit is zeker mogelijk, maar raad ik ten zeerste af als je je beveiliging belangrijk vindt. Het dark web gebruiken zonder een kwalitatieve VPN om je identiteit te verbergen is erg gevaarlijk, waardoor je onbeschermd blijft tegen uiteenlopende oplichtingen, virussen en malware die je informatie kunnen stelen of toegang kunnen krijgen tot je persoonlijke accounts.

Een VPN met Tor gebruiken geeft daarnaast nog meer anonimiteit. Eerst met een VPN-server verbinden en daarna met het Tor-netwerk betekent dat Tor je echte IP-adres niet kan zien. Hoewel het onwaarschijnlijk is dat een verbinding met het Tor-netwerk terug te leiden is naar jou, weet je nooit of kwaadwillende partijen vrijwillige servers in de gaten houden.

Kan ik een gratis VPN gebruiken voor toegang tot het dark web?

Technisch gezien ja, maar dit raad ik af. Er zijn goed gebruiksscenario’s voor sommige gratis VPN’s, maar het dark web gebruiken is daar niet een van. Terwijl betaalde VPN’s verbeterde privacy en versleuteling bieden, kunnen gratis VPN’s een risico vormen voor je beveiliging. Sommige providers schenden opzettelijk je privacy door je gegevens te verkopen.

Zelfs de veiligste gratis VPN’s missen de middelen om hetzelfde te bieden als betaalde providers. Ze kunnen mogelijk je verbinding versleutelen en je IP verhullen, maar hun langzamere serversnelheden kunnen de al trage Tor Browser onbruikbaar maken.

In plaats van je privacy in gevaar te brengen, raad ik aan om een betaalde VPN te kopen. Je krijgt gegarandeerde beveiliging en hogere snelheden, en elke VPN heeft een geld-terug-garantie. Als je niet tevreden bent, kun je een volledige terugbetaling krijgen.

Browse veilig op het dark web en .onion-sites met een VPN

Met het dark web verbinden is riskant. Hoewel Tor je een goed privacyniveau geeft, is een VPN de enige manier om je data en persoonsgegevens volledig te beschermen. Door je verbinding te versleutelen kan niemand je online activiteiten zien of in het bezit komen van je privégegevens.

Van alle geteste VPN’s is ExpressVPN is de beste keuze om je informatie te allen tijde te beschermen. De dienst slaagde voor elke lektest en helpt om je surfsnelheden redelijk hoog te houden, ondanks de langzame verbindingen van het Tor-netwerk.

Zelfs de beste VPN-verbinding zal je echter niet 100% kunnen beschermen op het dark web als je niet voorzichtig bent. Onthul je persoonsgegevens niet, maak een e-mailadres aan dat je alleen voor het dark web gebruikt en klik niet op dubieuze links.


Samenvatting: de beste VPN’s voor .onion-sites in 2024

Hoogst gerangschikt Topkeuze
ExpressVPN
$ 4.99 / month Bespaar 62%
NordVPN
€ 3.59 / month Bespaar 72%
Proton VPN
€ 2.99 / month Bespaar 70%

Opmerking van de redactie: We waarderen de relatie met onze lezers en streven ernaar om jullie vertrouwen te verdienen door middel van transparantie en integriteit. We zitten in dezelfde eigendomsgroep als enkele van de toonaangevende producten die op deze site worden beoordeeld: Intego, Cyberghost, ExpressVPN en Private Internet Access. Dit heeft echter geen invloed op ons evaluatieproces, omdat we ons houden aan een strikte manier van testen.

We beoordelen aanbieders op basis van strenge tests en onderzoek, maar houden ook rekening met je feedback en onze affiliate commissie met aanbieders. Sommige aanbieders zijn eigendom van ons moederbedrijf.
Kate Hawkins
Geschreven door Kate Hawkins
Kate Hawkins is senior schrijfster bij WizCase. Kate heeft een passie voor gegevensbeveiliging en privacy, met een focus op VPN- en antivirussoftware. Ze schrijft informatieve diepgaande reviews, handleidingen en vergelijkingsgidsen voor gebruikers die geïnteresseerd zijn in online veiligheid en hun persoonsgegevens willen beschermen. Met meer dan acht jaar ervaring op dit gebied heeft Kate een goed begrip van de nieuwste beveiligingsbedreigingen en oplossingen. Ze heeft eerder gewerkt met publicaties over cryptocurrency en bedrijven die gespecialiseerd zijn in digitale activa en eigendomsrechten. Als ze niet bezig is met het creëren van content voor WizCase, blijft Kate op de hoogte van trends op het gebied van cyberbeveiliging en test ze nieuwe software uit. Ze duikt ook graag in een goede horrorroman, luistert naar haar favoriete muziek en brengt graag tijd door met haar gezin.
Vond je dit artikel leuk?
Geef een beoordeling!
Ik vond het verschrikkelijk Ik vond het echt niet leuk Het was redelijk Best goed! Ik vond het geweldig!

We zijn erg blij dat je van ons werk hebt genoten!

Zou je als gewaardeerde lezer je mening over ons willen delen op Trustpilot? Dit neemt niet veel tijd in beslag en zouden we erg op prijs stellen. Bedankt, je bent geweldig!

Beoordeel ons op Trustpilot
4.88 Gestemd door 13 gebruikers
Titel
Reactie
Bedankt voor je feedback
Loader
Please wait 5 minutes before posting another comment.
Comment sent for approval.

Laat een reactie achter

Loader
Loader Meer weergeven...